ข้อไหล่ติด (Frozen Shoulder) เป็นภาวะของข้อต่อบริเวณไหล่ติดขัด มีอาการเจ็บหรือปวดขณะเคลื่อนไหว ขยับเขยื้อนหัวไหล่ได้ลำบาก โดยพบได้ประมาณ 2-3% ในช่วงอายุ 40-60 ปี และเกิดกับผู้หญิงได้มากกว่าผู้ชาย
อาการของไหล่ติด
จะรู้สึกเจ็บหรือปวดในลักษณะตื้อ ๆ ปวดตุบ ๆ บริเวณด้านนอกของหัวไหล่และต้นแขนในบางราย โดยจะปวดมากในช่วงแรกและเมื่อมีการขยับแขน มีอาการข้อติด ทำให้เคลื่อนไหวหัวไหล่ได้ลำบากทั้งการขยับด้วยตนเองหรือมีคนช่วย โดยสามารถแบ่งอาการออกเป็น 3 ระยะ
- ระยะที่ 1 (Freezing) ผู้ป่วยมีอาการเจ็บหรือปวดขึ้นอย่างช้า ๆ โดยเป็นมากในเวลากลางคืนและเวลาล้มตัวนอน จากนั้นจะเริ่มปวดมากขึ้นเรื่อย ๆ จนไม่อยากขยับบริเวณหัวไหล่ ระยะนี้จะคงอยู่ประมาณ 2-9 เดือน
- ระยะที่ 2 (Frozen) อาการปวดค่อย ๆ ลดลง แต่การเคลื่อนไหวของหัวไหล่ทำได้ลำบากมากขึ้นในทุกทิศทาง มีอาการข้อยึดตามมา และกล้ามเนื้อรอบหัวไหล่เสื่อมลง เพราะไม่ได้ถูกใช้งาน ซึ่งระยะนี้อาจคงอยู่ประมาณ 4-12 เดือน และส่งผลให้ใช้ชีวิตประจำวันได้ลำบากขึ้น
- ระยะที่ 3 (Thawing) เป็นระยะฟื้นตัว อาการปวดและข้อยึดค่อย ๆ หายไป และกลับสู่ภาวะเป็นปกติ บางรายอาจเกือบหายสนิทดี โดยระยะนี้อาจมีอาการอยู่ประมาณ 1-3 ปี
อาการในแต่ละคนจะมีความแตกต่างกันออกไปตามความรุนแรงและระยะเวลาที่เกิดอาการ ผู้ป่วยสามารถสังเกตอาการไหล่ติดได้จากการใช้งานแขนในลักษณะท่าทางต่าง ๆ แล้วรู้สึกเจ็บไหล่หรือไม่สามารถทำกิจกรรมได้ตามปกติ เช่น ล้วงกระเป๋าหลังของกางเกงที่สวมอยู่ ไม่สามารถยกแขนเพื่อหยิบของในที่สูง เอามือไขว้หลังเพื่อถูหลัง สวมใส่เสื้อผ้าหรือชุดชั้นใน ไม่สามารถกางแขนออกด้านข้างแล้วหงายฝ่ามือขึ้น หรือแม้แต่สระผมด้วยตนเอง โดยปกติอาการสามารถหายไปได้เองภายใน 2-3 ปี หรือนานกว่านั้น แต่มักสร้างความลำบากต่อการใช้ชีวิตประจำวันและผู้ป่วยรู้สึกทรมานจากอาการปวด จึงไม่สามารถปล่อยให้อาการหายไปได้เอง
หากผู้ป่วยมีอาการปวดที่หัวไหล่เรื้อรังและขยับได้ลำบาก ควรขอคำปรึกษาจากแพทย์ เพราะการตรวจวินิจฉัยพบได้ในช่วงแรกและเข้ารับการรักษาอย่างเหมาะสมจะช่วยป้องกันอาการปวดและข้อติดจนเคลื่อนไหวได้ลำบาก
สาเหตุของอาการไหล่ติด
หัวไหล่เป็นข้อต่อประเภทลูกกลมและเบ้า (Ball และ Socket Joint) ที่ประกอบด้วยกระดูก 3 ส่วน ได้แก่ กระดูกต้นแขน (Humerus) กระดูกสะบัก (Scapula) และกระดูกไหปลาร้า (Clavicle) โดยมีเยื่อหุ้มข้อไหล่เป็นตัวยึดข้อต่อเข้าด้วยกันและมีน้ำไขข้อเป็นตัวช่วยหล่อลื่น เพื่อให้เคลื่อนไหวได้ง่ายมากขึ้น แต่เมื่อเยื่อหุ้มข้อไหล่เกิดอาการบวมและหนาขึ้น จึงทำให้เกิดอาการไหล่ติดตามมา ซึ่งปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด แต่พบว่ามีปัจจัยเสี่ยงที่มักทำให้เกิดอาการไหล่ติดได้ง่าย ดังนี้
- อายุและเพศ อาการไหล่ติดมักพบได้บ่อยในผู้มีอายุระหว่าง 40-60 ปี โดยจะเกิดกับเพศหญิงมากกว่าเพศชาย
- เคยผ่าตัดหรือได้รับบาดเจ็บบริเวณหัวไหล่ อาการไหล่ติดบางครั้งอาจเกิดขึ้นหลังจากการบาดเจ็บหรือหักของแขน หัวไหล่ รวมถึงเคยเข้ารับการผ่าตัดบริเวณหัวไหล่ จึงทำให้บริเวณนั้นไม่ถูกใช้งานในขณะพักฟื้น
- โรคเบาหวาน ผู้ที่เป็นโรคเบาหวานมีแนวโน้มเกิดอาการไหล่ติดมากขึ้นเป็น 2 เท่ากว่าคนปกติ อาการอาจรุนแรงและรักษาได้ยาก หรืออาจพัฒนาอาการขึ้นกับไหล่ทั้ง 2 ข้าง
- ปัญหาด้านสุขภาพอื่น ๆ เช่น โรคหัวใจ โรคหลอดเลือดในสมอง โรคปอด โรคทางต่อมไทรอยด์อย่างภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกิน (Hyperthyroidism) หรือภาวะขาดไทรอยด์ฮอร์โมน มะเร็งเต้านม การหดรั้งของแผ่นเอ็นฝ่ามือ (Dupuytren's Contracture)
- ปัญหาเกี่ยวกับไหล่ เช่น หินปูนเกาะกระดูกไหล่ (Calcific Tendonitis) เส้นเอ็นไหล่ฉีกขาด (Rotator Cuff Tear)
- อยู่ในภาวะที่เคลื่อนไหวไม่ได้ (Immobility) ผู้ที่ไม่ค่อยได้เคลื่อนไหวบริเวณไหล่เป็นเวลานานจะยิ่งมีความเสี่ยงกว่าคนปกติมากขึ้น ส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นบ่อยในขณะพักฟื้นร่างกาย หลังการผ่าตัด หรือแขนหัก
ลักษณะทางกายวิภาคของข้อไหล่ติด
ข้อไหล่ช่วยให้เรายกแขนและทำให้แขนเคลื่อนไหวไปได้หลายทิศทาง
ซึ่งการที่สามารถทำ เช่นนั้นได้เพราะข้อไหล่มีลักษณะเป็นเบ้าและหัวกระดูก
ประกอบด้วยกระดูกต้นแขน กระดูกสะบัก และกระดูกไหปลาร้า
โดยหัวของกระดูกต้นแขนจะมีลักษณะกลมและรับกับเบ้าของกระดูกสะบัก
และมีน้ำไขข้อช่วยหล่อลื่นให้เคลื่อนไหวได้ง่ายขึ้น และมีถุงหุ้มข้อไหล่
ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันหุ้มเอาไว้
ในคนที่มีข้อไหล่ติดนั้นถุงหุ้มข้อไหล่นี้จะหนาตัวและแข็ง
นอกจากนี้ยังพบอีกว่าหลายรายมีน้ำไขข้อน้อยอีกด้วย
การวินิจฉัยอาการไหล่ติด
แพทย์จะสอบถามอาการ ประวัติทางการแพทย์ของผู้ป่วย และการตรวจร่างกายทั่วไป จากนั้นจะตรวจดูบริเวณคอและไหล่ เพื่อดูการเคลื่อนไหวและความแข็งแรงของข้อต่อบริเวณนั้น โดยแพทย์จะลองขยับแขนของผู้ป่วยในทิศทางต่าง ๆ ขณะยืนหรือนอนราบ และลองให้ผู้ป่วยทำด้วยตนเองอีกครั้ง ผู้ที่มีอาการไหล่ติดจะเคลื่อนไหวทั้ง 2 แบบได้อย่างจำกัด รวมไปถึงมีการกดบริเวณหัวไหล่ เพื่อประเมินอาการปวดของผู้ป่วยว่ารุนแรงในระดับใด มีการบวม ช้ำ หรือสูญเสียกล้ามเนื้อบริเวณนั้นหรือไม่ ในกรณีที่ไม่สามารถสรุปผลได้แน่ชัด แพทย์อาจมีการตรวจด้านอื่นเพิ่มเติม เช่น
- การตรวจเลือด (Blood Test) จะช่วยค้นหาสาเหตุที่อาจมาจากปัญหาสุขภาพบางประการ เช่น โรคเบาหวาน เพราะผู้ป่วยในโรคนี้จะมีความเสี่ยงมากกว่าคนปกติ
- การเอกซเรย์ (X-ray) เป็นการถ่ายภาพรังสีของกระดูกและเนื้อเยื่อรอบ ๆ ข้อต่อของหัวไหล่ เพื่อดูโครงสร้างทั่วไป ทำให้แพทย์มองเห็นความผิดปกติภายใน และในบางรายอาจพบว่าอาการไหล่ติดเกิดมาจากข้ออักเสบ (Arthritis)
- การเอกซเรย์ด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (Magnetic Resonance Imaging: MRI) หรือเรียกสั้น ๆ ว่า การตรวจเอ็มอาร์ไอ เป็นการเอกซเรย์บริเวณหัวไหล่ เพื่อดูความผิดปกติของกระดูก เนื้อเยื่อ และน้ำไขกระดูก โดยเฉพาะกรณีที่สงสัยว่าผู้ป่วยอาจเกิดเส้นเอ็นฉีกขาด (Rotator Cuff Tear) ซึ่งผู้ป่วยต้องนอนนิ่ง ๆ อยู่ในเครื่องตรวจเป็นเวลานานสักพัก และไม่สามารถใช้ตรวจผู้ที่สวมใส่อุปกรณ์ทางการแพทย์ที่มีส่วนประกอบเป็นเหล็ก
การรักษาอาการไหล่ติด
อาการไหล่ติดสามารถรักษาได้หลายวิธี แต่บางรายอาจหายได้เองโดยไม่ต้องเข้ารับการรักษา ซึ่งอาจกินเวลานาน 18-24 เดือน หรือมากกว่า ขึ้นอยู่กับระยะและความรุนแรงของอาการ โดยจุดประสงค์ของการรักษาต้องการให้ผู้ป่วยสามารถเคลื่อนไหวและใช้งานหัวไหล่ได้ใกล้เคียงกับสภาพปกติมากที่สุด
การใช้ยา
เป็นการรักษาในช่วงแรกหรือในระยะที่ 1 ของผู้ที่มีอาการไหล่ติด เพื่อช่วยบรรเทาอาการปวดและลดอาการบวมให้น้อยลง โดยแบ่งกลุ่มตัวยาออกเป็น
- ยาแก้ปวด (Pain Medicine) เช่น ยาพาราเซตามอล (Paracetamol) ยาเอ็นเสด (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug ยา(Ibuprofen) ยาโคเดอีนผสมพาราเซตามอล ยาบางตัวอาจมีผลข้างเคียงทำให้เกิดการเลือดออกในกระเพาะอาหารและปัญหาเกี่ยวกับไต จึงควรอ่านข้อบ่งใช้ตามฉลากข้างผลิตภัณฑ์หรือใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์
- การฉีดยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid) ในกรณีที่ยาแก้ปวดไม่ช่วยให้อาการปวดดีขึ้น แพทย์อาจฉีดยาในกลุ่มสเตียรอยด์ (Steroid) เข้าที่บริเวณหัวไหล่ เพื่อช่วยบรรเทาอาการปวดและลดการบวมอักเสบ โดยจะใช้ควบคู่กับยาชาเฉพาะที่
การทำกายภาพบำบัด (Physical Therapy)
เป็นวิธีที่ใช้รักษาผู้ที่มีอาการในระยะที่ 2-3 หรือผู้ที่มีอาการปวดอยู่มากในช่วงแรก โดยอาจเป็นการนวดบำบัด การใช้อุณหภูมิบำบัด (Thermotherapy) ด้วยการประคบร้อนหรือประคบเย็น เพื่อช่วยลดอาการปวด การยืดกล้ามเนื้อในลักษณะต่าง ๆ เพื่อเพิ่มความแข็งแรงและความยืดหยุ่นของหัวไหล่ โดยทำภายใต้คำแนะนำของนักกายภาพบำบัดในช่วงแรก และจะสอนให้ผู้ป่วยกลับไปปฏิบัติเองที่บ้านภายหลัง
ตัวอย่างท่าบริหารบรรเทาอาการไหล่ติด
ท่าที่ 1
ยืนหลังตรง ศีรษะตรง
ประสานมือทั้งสองเข้าหากันบนตัก
ค่อยๆ ยกแขนทั้งสองข้างขึ้นเหนือศีรษะ และเหยียดแขนตรงจนสุด ให้แขนแนบหูทั้งสองข้าง
ค้างไว้ 10 วินาที ทำซ้ำ 10 ครั้ง
ท่าที่ 2
ยืนหลังตรง ศีรษะตรง วางแขนทั้งสองข้างแนบชิดลำตัว
ค่อยๆ กางแขนทั้งสองข้างขึ้น เหยียดตรง ขนานกับหัวไหล่
จากนั้นหงายมือ และค่อยๆ ยกแขนขึ้นจนสุด ให้มือประสานกันเหนือศีรษะ โดยให้แขนแนบหูทั้งสองข้าง
ค้างไว้ 10 วินาที ทำซ้ำ 10 ครั้ง
ท่าที่ 3
ยืนหลังตรง ศีรษะตรง
มือขวาจับปลายผ้าขนหนูไว้ แล้วยกมือขึ้นเหนือศีรษะพาดไปด้านหลัง
มือซ้ายอ้อมไปด้านหลังจับปลายผ้าขนหนูด้านล่างไว้
จากนั้นใช้แขนขวาดึงผ้าขนหนูขึ้น ค้างไว้ 10 วินาที
สลับกับใช้แขนซ้ายดึงผ้าขนหนูลง ค้างไว้ 10 วินาที
ทำซ้ำ 10 ครั้ง แล้วสลับข้าง
ท่าที่ 4
ยืนหันข้างให้แขนที่ไม่เจ็บชิดขอบโต๊ะ แขนที่ไหล่ติดอยู่ด้านนอกก้าวขาซ้ายมาด้านหน้าเล็กน้อย
วางแขนที่ไม่เจ็บไว้บนโต๊ะ โน้มตัวไปข้างหน้า หมุนแขนเป็นวงกลมตามเข็มนาฬิกา 10 รอบจากนั้นหมุนแขนเป็นวงกลมทวนเข็มนาฬิกา 10 รอบเท่ากับ 1 set ให้ทำทั้งหมด 3 set/วัน
การผ่าตัด (Surgery) และจัดกระดูกให้เข้าที่ (Manipulation Under Anaesthetic)
เป็นการรักษาผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงและรักษาด้วยวิธีอื่นไม่ได้ผลนานกว่า 6 เดือน ซึ่งแพทย์กับผู้ป่วยจะต้องมีการพูดคุยและปรึกษาถึงความเสี่ยงหลายด้านก่อนเข้ารับทำการผ่าตัด เช่น ผลหลังการรักษา ผลข้างเคียงจากการผ่าตัด
ในขั้นแรกจะต้องมีการวางยาสลบแก่ผู้ป่วย จากนั้นจะทำการผ่าตัดผ่านกล้อง โดยตัดเนื้อเยื่อบางส่วนที่เกิดความเสียหายหรือบวมในบริเวณหัวไหล่ออก บางรายอาจใช้วิธีการจัดกระดูกบริเวณไหล่ให้เข้าที่แทนการผ่าตัดผ่านกล้อง เพื่อช่วยให้เคลื่อนไหวได้ดีขึ้น หรือแพทย์อาจใช้ทั้ง 2 วิธีควบคู่ ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ของผู้ป่วยแต่ละราย
ภาวะแทรกซ้อนของอาการไหล่ติด
อาการไหล่ติดแทบไม่พบภาวะแทรกซ้อน ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักได้รับผลกระทบในการใช้ชีวิตประจำวันเป็นหลัก เช่น การขับรถ การแต่งตัว การนอน การยืดเหยียดหลัง หรือแม้แต่การล้วงกระเป๋ากางเกงด้านหลังก็อาจทำไม่ได้ และในบางรายอาจกระทบต่อการทำงาน นอกจากนี้ แม้เข้ารับการรักษาก็อาจมีอาการปวดอย่างต่อเนื่องหรือมีโอกาสเกิดแขนหักในระหว่างการผ่าตัดเมื่อใช้แรงมากเกินไป
การป้องกันอาการไหล่ติด
สามารถลดความเสี่ยงในการเกิดอาการไหล่ติดได้โดยการหลีกเลี่ยงการบาดเจ็บบริเวณหัวไหล่หรือกลับมาบาดเจ็บซ้ำในกรณีที่อยู่ในช่วงการรักษาตัว รวมไปถึงพยายามเคลื่อนไหวร่างกายอย่างสม่ำเสมอในช่วงที่พักฟื้น หากผู้ป่วยมีอาการบาดเจ็บรุนแรงจนทำให้ขยับแขนและไหล่ได้ลำบาก ควรขอคำปรึกษาจากแพทย์เรื่องการออกกำลังกายที่เหมาะสมในช่วงนี้
อ้างอิง
https://www.pobpad.com/%E0%B9%84%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B9%88%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%94
